The Book of Eli

imdb

“The Book of Eli” filmini Hughes kardeşler yönetmişler. Filmimizin başrollerinde ise Gary Oldman, Denzel Washington ve Mila Kunis yer alıyor. Benim çok sevdiğim iki aktörü barındıran bu filmi izlemesem olmayacaktı. Film distopik bir atmosferdeki kişisel mücadeleleri, azmin zaferini, bilginin asıl güç olduğunu ve bir şeylere inanmanın gerekliliğini ön plana atıyor. Filme göre insanoğlu yapmaması gereken son savaşı yapmıştır ve ardından medeniyet çökmüş, insanlar iptidai yani eski çağlara özgü ilkelimsi yaşamlarına dönmüşlerdir. Yine motorlu taşıtlar felan görülüyor ama ilkellik dediğimiz insanların kültürden ve medeniyetten uzak bırakılmaları. Kitap, televizyon, sinema ve kütüphane gibi kavramları savaştan sonraki nesil bilememektedir. Savaş öncesi zamanda yaşamış çok az insan, gerçek dünyayı yaşanılan bunaltıcı atmosferden ayırt edebilecek seviyededir. Bu eski insanlardan biri de Denzel Washington'un canlandırdığı Eli karakteri. Eli, savaştan ve etkilerinden (atmosferin delinmesinden sonra ayyuka çıkan güneşin zararlı ışınlarından) kurtulmuştu ve bir gün gaipten bir ses ona gözükür, bilmem nereye git, orada bir kitap göreceksin, o kitabı batıya götür der. Eli de duyduğu bu sese inanır ve harekete geçer. Tahmin ettiğiniz üzere bu kitap incildir. Filme göre Kuran ve tevrat medeniyet kurtarıcılarının elindedir, ellerinde olmayan sadece incildir.

Bu arada Eli kelimesinin orijini çok eskilere dayanıyor ve tanrı anlamına geliyor diyebiliriz. dolayısıyla filmimiz tanrının kitabı (hem tanrının hem de başroldeki kişinin adı Eli) ve filmde kastedildiği üzere incildir. Muazzez İlmiye Çığ, "ibrahim peygamber" kitabında Eli hakkında şöyle diyordu: "El, aynı zamanda Akadca "İlu" karşılığı. Kenan'da buna "il" de deniyor. İbranicede de "El" veya "Elahom".  Acemicede "El" veya "Elah". Güney Araplarda "il", klasik Araplarda "Allah" olmuş. Tekvin, bap 32'ye göre Yakup'un güreştiği tanrı El olduğundan, Yakup'un adı bu tanrı tarafından, "El ile güreşen" anlamındaki İsrail (İsra-El) olarak konmuş. Yakup'un onu yenememesi Yakup'un da bir kabile tanrısı olabileceği düşüncesini dile getiriyor. El, tanrı adı ile birçok şahıs adları yapılmış: jocob-el (yakup=el korusun), jisma-el (ismail=el işitsin), jishak-el (ishak=el bana gülsün), el-ezer (elizer= el yardımcım olsun).

Filmdeki kötü karakter olan gary oldman'ın canlandırdığı Carnegie ise sürekli kitap okumakta ve serseri tayfasını kontrol etmektedir. Onun da derdi incili bulmak ve orada yazanlarla insanlara hükmetmek ve medeniyeti tekrar canlandırmaktır. Bu iki eski insanın yolları da haliyle kesişir ve olaylar cereyan eder. Eli karakteri kendince kutsal olan yolunda hiçbir taviz vermez, azizimsi bir havası vardır ama asla etrafındaki insanlara selamet getirmez. Çünkü gördüğü veya konuştuğu insanların neredeyse tamamı ölmüştür. Aslında bir bakıma yapmaması gerekenleri tüm insanlığı kurtarmak için sürekli yapmaktadır. Yediği kedi, sıçan etlerini söylemiyorum bile. Onun bu azmi ve fedakarlıkları ile inancını asla sorgulamadan hareket etmesi çok güzeldi.

İncilin bu kadar önemli olarak vurgulanmasında asıl sebep barındırdığı dini öğretiler mi yoksa insanların kutsal kitap cümlelerine kolay bağlanmaları mı bilemiyoruz. Filme göre iyiler insanların düzene girmesini sağlayacak kurallar bütününü kurtarmak/taşımak ile uğraşırken kötüler de tüm insanlığı yönetecek hitabetin peşindedirler. Carnegie karakteri ise bence daha başarılı bir figür olabilmiş. İzlerken resmen bayıldım. Kötülüğü dahi yönetmek için cümlelerin gücünden yararlanmak istemesi ve bunu asla paylaşmayacak olması muhteşemce yansıtılmış. Eli için bilgi paylaşılmalıyken, Carnegie için bilgiye sahip olan kudretliydi ve asla paylaşılmamalıdır. Bu da zaten iyi ve kötü karakterlerinin ana doktrinlerini oluşturuyordu.

Carnegie karakterinin kitapsız da insanları yönetebilmesine rağmen bu arayışını tipik film havasına verebilirsiniz ama bence bilginin arayışı sudan ve hayattan bile daha önemli ki filmde de bu vurgulanıyor. Carnegie kesinlikle bir uyuşturucu karteli değildir. Zaten savaş öncesi zamanda da normal bir insandı ama savaş sonrası insanların kolay manipüle edilebilmesi ondaki şeytanı ortaya çıkartmıştır. Carnegie'nin bildiği acı gerçek ise şuydu; kocaman bir şehri yönetmek için hazır formüllere ihtiyacı vardı ve yapmasa bile o kuralların nerede olacağını biliyordu ve zamanında insanlar bu kurallara riayet etmişlerdi.

Bu iyiliğin ve kötülüğün mücadelesi film boyunca devam eder. Kapışmanın ortasındaki bilgi ve bilgiye ulaşmanın ne kadar önemli olduğunu ve diğer insanlardan farklı sanatsal bakış ve yeteneğe sahip olmayı da son yaşanan bir olayla anlatabiliriz; yakınlarda büyük ozan, güzel insan Neşet Ertaş vefat etti. İleride Müslüm Gürses, Orhan Gencebay artık sen de kimi seviyorsan hepsi ölecek ve yerleri dolamayacak. Balzac öldüğünde çağdaşları onun yerinin dolamayacağını biliyorlardı, Bach da öldüğünde aynısı oldu muhtemelen. Neşet ertaş kimdir? Fakir bir Anadolu insanı ama özü, sözü birdir ve durumunu saza anlatabiliyordu. Bu devirde ise bir insanın ozan olma şansı sıfırdır. Kusura bakmayın ama twitter ile içli dışlı olan bir insan ozan olamaz. En basitinden ana dilini saçma sapan bir şekilde kullanır, ruhtan ve estetikten uzaktır. Ucube bir popüler kültür anlayışı olarak görüyorum. Medeniyet yavaş yavaş çöküyor ve buna yapacak hiçbir şeyimiz yok. Filmde eli’nin gitmeye çalıştığı batı da zaten medeniyeti, eski büyük insanların yapıtlarını tekrar ortaya koyarak getirmeyi hedefliyordu. Bir şekspir, şekspiri siktir et bir pop kralımız Tarkan bile aranacak bu ülkede.

basit bir örnek vermek gerekirse aşağıdaki arabesk parçanın sözlerini objektif olarak okuyalım.

Bir Avuç Gözyaşı

Dün gece yine sen düştün aklıma

Oturup ağladım çocuklar gibi

Sensizlik öyle zor geldi ki bana

Oturup ağladım çocuklar gibi

Bir avuç gözyaşı doldu elime

En acı sitemler geldi dilime

Pişmanlık duyup da kendi kendime

Oturup ağladım çocuklar gibi

Artık günlerim günlerden uzun

Gecelerim gecelerden yalnız

Seni sevdiğimden bu yana

Her acıyı tattım her çileyi gördüm

Hayatın her cilvesine alıştım

Yalnız senin yokluğuna alışamadım

Şimdi anlıyorum

Acıdan hasretten gözyaşından başka

Hiçbir şey vermemişsin bana

Yıkılan hayallerime yok olan geçmişime

Kaybolan geleceğime ağladım

Ağladım çocuklar gibi

Ne yazık olanlar hep bana oldu

Ümidim hayalim hepsi kayboldu

Sayende hayatım tarumar oldu

Oturup ağladım çocuklar gibi

Bir avuç gözyaşı doldu elime

En acı sitemler geldi dilime

Pişmanlık duyup da kendi kendime

Oturup ağladım çocuklar gibi  ……büyüksün baba, yakında sen de öleceksin ve yetim kalacağız.

Hadi şimdi götün yiyorsa bunu yaz, yazamazsın. “The book of eli” filmi sevdiğim filmlerden biri, arşivimde de mevcut. Gerek senaryosu gerek oyunculukları ve de muhteşem kapanış müziği  ile izlenilmesi gereken bir filmdir diye düşünüyorum. Haftaya bir sıkıntı olmaz ise "arrested development" ile karşınızdayız. Kendinize iyi bakın…

The Book of Eli film eleştirisi